یکی از مسائل و مشکلات خاص دوران کودکی اختلالات و ناروانی های گفتاری است که از جمله شایع ترین آنها می توان از لکنت زبان نام برد. لكنت یک اختلال گفتاریست که معمولا در صداهای اول كلمات رخ می دهد.
.سه الگوی اصلى لكنت وجود دارد که ممکن است کودک فقط به یکی از این سه روش لکنت داشته باشد
تکرار صداها و هجاها، مثل: م م م من آب می خوام
کشیدن صدا، مثل: ســــــــــــــــلام مامان
قفل یا گیر: زمانی که کودک بر روی یک صدا گیر می کند.
در کنار لکنتی که شنیده می شود، ممکن است کودک حرکات صورت و بدن نیز انجام می دهد. این رفتار ها که با نام رفتارهای اضافی خوانده می شوند به دلیل تلاش کودک برای صحبت کردن به وقوع می پیوندد. اغلب کودکانی که دچار لکنت زبان هستند، می دانند که چه می خواهند بگویند و شاید بارها نیز آن را تمرین و تکرار کرده اند، ولی به راحتی و در شرایطی خاص قادر به بیان آن نمی باشند. آنان برای این که بتوانند فشار حاصله از وقفه های غیر ارادی کلام شان را کاهش دهند، دچار پریشانی و آشفتگی می شوند و سعی دارند با تلاش و کلنجار بسیار حرف خودشان را بزنند.همانطور که هیچ دو کودکی کاملاً شبیه به هم نمی باشند، لکنت نیز در همه کودکان به یک شکل نمی باشد.
در گروهی از کودکان لکنت همراه با اضطراب، فشارهای عصبی، تیک های جسمانی، تغییر حالات چهره و حتی گریه کودک است و در گروهی دیگر، لکنت موجب ناتوانایی های شدید ارتباطی در آن می شود. لکنت در بین کودکان خردسال، ناپایدار و گذراست و می تواند از یک روز به روز دیگر و از یک موقعیت تا موقعیت دیگر تغییر کند.
اختلال فصاحت گفتاری با شروع کودکی، یا لکنت مربوط به رشد، در ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا، در ۶ سالگی روی می‌دهد، طوری که سن شروع از ۲ تا ۷ سالگی گسترش دارد. شروع می‌تواند پنهان یا ناگهانی باشد. معمولاً عدم فصاحت‌ها به صورت تدریجی، همراه با تکرار حروف بی صدای اول، اولین کلمات عبارت، یا کلمات طولانی شروع می‌شوند. وقتی این اختلال پیشرفت می‌کند، عدم فصاحت‌ها مکرر و مزاحم تر می‌شوند، و در اغلب کلمات یا عبارت‌های معنی دار در سخن، روی می‌دهند. وقتی کودک از مشکل گفتار آگاه می‌شود، ممکن است مکانیزم‌های مانند اجتناب از صحبت کردن در حضور مردم و استفاده از سخن‌های کوتاه و ساده را برای پرهیز کردن از عدم فصاحت‌ها و پاسخ‌های هیجانی، پرورش دهد. پژوهش طولی نشان می‌دهد که ۶۵ تا ۸۵ درصد کودکان از عدم فصاحت بهبود می‌یابند، طوری که شدت اختلال فصاحت در ۸ سالگی، بهبود یا تداوم آن را تا نوجوانی و پس از آن، پیش بینی می‌کند.
ویژگی‌های بارز لکنت زبان
ویژگی‌های بارز لکنت زبان به شرح زیر می‌باشد:
- تکرار صداها، یک بخش از کلمات یا کل کلمه
- کشیدن صداها، بروز مشکل در بیان کلمه که در این حالت زبان در وضعیتی قرار می‌گیرد که چند ثانیه طول می‌کشد تا کلمه مورد نظر را بیان کند و کودک پس از کمی تلاش می‌تواند کلمه مورد نظر را به طور کامل بیان کند.
- استفاده از برخی صداها یا کلمات از قبیل 'ام، خب، مثل' که کودک عمداً از آن استفاده می‌کنند تا بتواند برای بیان کلمه مورد نظر خود آماده شود.
- مکث کردن به مدت طولانی
- ناامیدی به علت تلاش زیاد برای صحبت کردن
- علائم و نشانه‌های ثانویه از قبیل چشمک زدن، حالات خاص صورت یا تکان دادن پاها در هنگام تلاش برای بیان کردن کلمات
ملاک‌های تشخیصی لکنت زبان یا اختلال فصاحت گفتار در DSM-5
A: اختلالات در فصاحت عادی و الگوی زمانی گفتار که با سن و مهارت‌های زبان فرد تناسب ندارند، با گذشت زمان ادامه می‌یابند و با وقوع مکرر و محسوس یک (یا تعداد بیشتری) از موارد زیر مشخص می‌شوند:
۱. تکرارهای صدا (اصوات) و هجا (سیلاب)
۲. طولانی کردن صدای حروف صدادار و بی صدا
۳. کلمات بریده بریده (مثل مکث‌های داخل کلمه)
۴. وقفه‌های قابل شنیدن یا ساکت (مکث‌های کامل شده یا ناکامل در گفتار)
۵. درازگویی‌ها (جایگزین کردن کلمه برای اجتناب از کلمات مشکل آفرین)
۶. تکرارهای کلمه تک هجایی (مثل«من-من-من-من او می‌بینم)
۷. کلمات را با فشار زیاد ادا می‌کند
B: این اختلال موجب اضطراب در مورد صحبت کردن می‌شود یا محدودیت‌هایی را برای ارتباط، مشارکت اجتماعی، یا عملکرد تحصیلی یا شغلی، به صورت فردی یا در هر گونه پیوند، ایجاد می‌کند.
C: شروع نشانه‌ها در اوایل دوره رشد است. (توجه: موارد شروع دیرتر به صورت اختلال فصاحت با شروع بزرگسالی تشخیص داده می‌شوند)
D: این اختلال ناشی از کمبود گفتاری – حرکتی یا حسی، عدم فصاحت مرتبط با صدمه عصبی (مثل سکته، تومور، آسیب)، یا بیماری جسمانی دیگر نیست و با اختلال روانشناختی دیگر بهتر توجیه نمی‌شود.
خانم علیپور- کارشناس ارشد گفتاردرمانی
کلینیک توانبخشی و توانمندسازی عصبی توانش بهترین مرکز درمان لکنت زبان، با تکیه بر دانش بالینی و بهره‌مندی از متخصصین برتر گفتاردرمانی، خدمات مناسب و به موقع در زمینه لکنت زبان به کودکان وخانواده های آنان ارائه می دهد.