برای آموزش نشستن و راه رفتن کودک و یا ایستادن یک سری آموزش ها و پیش زمینه ها وجود دارد که در این مطلب به آنان می پردازیم.
داشتن وضعيت صحيح بدني به تنهايي هرچند براي سالم بودن کافي نيست اما بخشي از سلامت کلي فرد را شامل مي‌شود و با رعایت یک سری از نکات میتوان از نیاز به کاردرمانی برای راه رفتن درست در آینده جلوگیری کرد.
يکي از مهم‌ترين و اساسي‌ترين مسائل بهداشتي، تأمين نيازهاي جسمي دانش‌آموزان است که سلامت آنها را تأمين مي‌کند. بررسي و تحقيقات نشان‌دهنده وجود تغيير شکل‌هاي بدني در بين دانش‌آموزان است. اين تغيير شکل‌ها که اغلب شديد نيست با تمرين حرکات ساده قابل اصلاح خواهد بود.
داشتن وضعيت صحيح بدني به تنهايي هرچند براي سالم بودن کافي نيست اما بخشي از سلامت کلي فرد را شامل مي‌شود. والدين و مربياني که دستيابي به وضعيت صحيح بدن و عوامل موثر بر آن را مي‌شناسند، به خوبي مي‌توانند در سلامت زندگي روزمره دانش‌آموزان سهيم شوند. بنابراين در يک برنامه صحيح آموزش بهداشتي نبايد آموزش دستيابي به وضعيت صحيح بدن را از ياد برد. در عين حال براي آن‌که دانش‌آموزان به همکاري لازم علاقه نشان دهند، در امر آموزش نبايد سختگيري شود. پيشگيري از اختلال مهم‌تر از درمان پس از ابتلا است. پيشگيري نيز تا حد زيادي به آموزش اصول صحيح و حفظ وضعيت‌هاي صحيح بستگي دارد.
علل مساعدکننده و به وجود آورنده تغيير وضعيت ستون‌فقرات در سنين مدرسه به‌طور عمده عبارتند از: ضعف‌هاي عضلاني، بيماري‌هاي دوران مدرسه، استاندارد نبودن ارتفاع ميز و صندلي‌هاي مدارس، يکسان نبودن قد دانش‌آموزان، در وضعيت‌هاي غلط قرار گرفتن در سر کلاس، پيشرفت بيماري‌ها و عوارضي که از دوران پيش از مدرسه شروع شده است.
اما وضع دانش‌آموزان ایرانی چگونه است؟ نمونه در دسترس را میتوان از دانش‌آموزان تهرانی برداشت کرد. رئیس اداره تربیت‌بدنی اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران می‌گوید: طی یک تحقیق، ١١٠هزار دانش‌آموز به‌طور آزمایشی مورد سنجش قرار گرفتند. عدم ساختار قامتی مناسب در دانش‌آموزان دختر نسبت به دانش‌آموزان پسر بیشتر مشاهده شد و این مسأله به دلایل شرایط خاص دختران، اهمیت بیشتری دارد. عدم ساختار قامتی به دلیل ضعف جسمانی است. فعالیت پسران بیشتر است و ما باید با اقداماتی مانند طرح حیاط پویا، میزان فعالیت جسمانی دانش‌آموزان را در هفته افزایش دهیم.
احمد سیدکریمی با اشاره به اجرای طرح راست‌قامتی و حرکات اصلاحی در مدارس کشور به سایت مهرخانه گفته است، آموزش راست‌قامتی و مسائل مربوط به ناهنجاری‌های جسمانی، در درس تربیت‌بدنی مدارس گنجانده شده است ولی در این طرح در صورت نیاز حرکات اصلاحی نیز آموزش داده می‌شود. براساس این طرح، در هر منطقه محلی برای شناسایی ناهنجاری‌های جسمانی ایجاد می‌شود. همچنین با تأسیس کانون‌های ویژه‌ای به نام کانون اصلاحی در فضاهای ورزشی، برخی از تمرینات اصلاحی برای جلوگیری از تشدید این ناهنجاری‌ها به دانش‌آموزان مربوطه ارایه خواهد شد.
هدف از این طرح، آشنایی دانش‌آموزان با مفاهیم راست‌قامتی مانند شیوه صحیح نشستن، راه رفتن، ایستادن و… است. در کلیه مقاطع تحصیلی آموزش‌های محتوایی در این زمینه انجام شده و در بخشی از محتوای آموزشی در حیطه‌شناختی درس تربیت‌بدنی نیز این مسائل مطرح شده است.
قرار بود این طرح در سطح کشور نیز اجرا شود که از اجرای آن خبری نیست. سال‌گذشته بیش از ٣٠هزار دانش‌آموز در سطح شهر تهران معاینه شدند و مشکلات و ناهنجاری‌های جسمانی آنها اطلاع‌رسانی و بروشورهای تمرینی ارایه شد. سیدکریمی در ادامه گفت: برخی از اقدامات مانند کشیدن لی‌لی و اشکال دیگر در حیاط مدارس که باعث افزایش تحرکات جسمانی دانش‌آموزان شود یا استفاده از دیوار مدارس برای پرش سارجن و همچنین استفاده از راه‌پله‌ها برای تست پله، مثلا این‌که دانش‌آموز ظرف ٣٠ ثانیه می‌تواند چند پله را بالا رود، مواردی هستند که نیاز به فضای زیادی نخواهد داشت و بدون هیچ امکاناتی و تنها با کشیدن چند شکل میتوان از آن برای افزایش تحرک بدنی دانش‌آموزان استفاده و زمان فعالیت دانش‌آموزان را بیشتر کرد.
گفتنی است، تاکنون ١٠ نوع ناهنجاری قامتی بین دانش‌آموزان تشخیص داده شده است که از آن جمله میتوان به شانه نامتقارن، سر به جلو، شانه گرد، کمر گود، پشت گرد، پشت صاف، زانوی ضربدری، زانوی پرانتزی، کف پای صاف و شست پای کج اشاره کرد. طبق آمار کشوری پشت گرد یا پشت خمیده که بر اثر بد نشستن دانش‌آموزان به وجود می‌آید، شایع‌ترین نوع ناهنجاری قامتی است. که اگر از همان ابتدا در کودک جدی نگرفته شود در آنده نیاز به درمانه های متعدد و کاردرمانی برای راه رفتن کودک خواهد بود
ناهنجاری‌های قامتی اختلال رایجی میان ایرانی‌ها است. عوامل زیادی در به وجود آمدن این اختلال دخیل هستند که بسیاری از آنها ریشه در فرهنگ و سبک زندگی مردم دارند. عادت‌هایی مثل حمل کیف‌ها و کوله‌پشتی‌های سنگین و استفاده از نیمکت‌های غیراستاندارد مدارس که از مهم‌ترین عوامل ایجاد ناهنجاری‌های قامتی در دانش‌آموزان محسوب می‌شوند.
بد نیست درمورد رعایت استانداردهای کیف و کفش بیشتر بدانیم. ناهنجاری قامتی دانش‌آموزان طیف وسیعی را در بر می‌گیرد، یکسری از این ناهنجاری‌ها مربوط به مشکلات مادرزادی است و شامل گوژپشتی، انحرافات ستون‌فقرات و افتادگی شانه‌ها می‌شود.
سری دیگر از این اختلالات اکتسابی هستند و به علت درست استفاده نکردن از وسایل و انجام ندادن ورزش لازم، نامناسب نشستن و راه‌رفتن و حتی خواب رفتن ایجاد می‌شوند. این اختلالات هم شامل انحراف ستون‌فقرات عملکردی، افتادگی شانه‌ها و گرد بودن ناحیه پشت و در خانم‌ها گودی کمر بیشتر شایع است.
استانداردها را رعایت می‌کنیم
مهم‌ترین بحث در این رابطه کیف یا کوله مدرسه است. نخستین مسأله‌ای که در این مورد باید رعایت شود، این است که سعی کنیم دانش‌آموز کیف، همراه خودش نداشته باشد. یعنی شرایط مدرسه از نظر رفاهی طوری باشد که کودک نیاز به حمل این همه لوازم نداشته باشد یا حداقل امکانات را با خودش ببرد. درحال حاضر که این شرایط وجود ندارد، باید به استانداردسازی کیف پرداخت؛ آن هم از نظر حجم و وزن کیف. یک اتفاق نظر صددرصد وجود ندارد که وزن کیف چقدر باشد، ولی آمارها می‌گویند بین ۸ تا ۱۵درصد وزن کودک بسته به سنی که دارد، برای وزن کیف مناسب است.
روش درست حمل کیف
این روزها روش مناسبی در استفاده از کوله‌پشتی مرسوم است؛ استفاده از بندهای شانه و انتقال فشار به دو طرف بدن، این روش قابل قبولی است زیرا تا چند‌سال قبل کیف با یک دست حمل می‌شد یا کوله‌پشتی فقط در یک طرف بدن قرار می‌گرفت و خوشبختانه این روش الان دیگر منسوخ شده است.
بندهای کوله، در دو طرف بدن
نه، این کافی نیست چون کوله‌پشتی به هیچ‌وجه نباید آویزان باشد.
باید تعادل بدن را کاملا حفظ کند و ثابت باشد یعنی هنگام حرکت تکان نخورد. علاوه‌بر این، برش تسمه‌های کوله باید به اندازه کافی پهن باشد که نقطه فشاری موضعی ایجاد نکند؛ یعنی باید فاصله‌ای بین
۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر برای پهنای باند تسمه‌ها تعبیه شود. همچنین کوله باید پد هم داشته باشد، قابل شست‌وشو و نرم بوده و جنس آن هم ترجیحا بافتنی یا نایلون بوده و رنگ کوله هم باید کاملا از دور دیده شود و امنیت کودک را حفظ کند. همچنین کوله‌پشتی باید به اندازه کافی جا داشته باشد و فضای آن به هیچ‌وجه متمرکز نباشد چون در غیر این صورت همه لوازم یک جا جمع می‌شوند، علاوه‌بر این، پهنای کیف باید بتواند پشت کودک را از زیر کتف و اطراف ستون‌فقرات کاملا پوشش دهد.
استانداردهای کفش
استاندارد بودن کفش یکی از جنبه‌های مهمی است که رعایت نکردن و اختلالات ناشی از آن محدود به پایین تنه نخواهد شد بلکه منجر به اختلالات ستون‌فقرات، کمر، گردن و حتی سیستم داخلی بدن و عضلات ران می‌شود. پس به کفش به‌عنوان یک وسیله خیلی عادی نباید نگاه کرد. به دلیل شناسایی این اختلالات است که توصیه می‌کنیم کودکانی که در سنین مدرسه هستند باید حتما از نظر اختلالات پا غربالگری شوند. بررسی اولیه اختلالاتی که ممکن است وجود داشته باشد، باید انجام شود و در صورت وجود اختلال، کفش‌های طبی خاص باید تجویز شود.
خصوصیات درون و بیرون کفش
پاشنه کفش باید حداقل ٣ سانتیمتر باشد. مورد دیگر این است که برای حفظ قوس داخلی کف پا، باید ناحیه پاشنه در قسمت جلو و جنس پاشنه هم باید کاملا منعطف و فشرده باشد. همچنین توصیه می‌کنیم کفی پا باید تا ناحیه قوزک پا بوده و تا بالای قوزک ادامه یابد. این توصیه به دلیل جلوگیری از انحرافات هنگام حرکت است چون کودکان تحرک زیادی دارند.
لایه درونی کفش نرم باشد یا سفت؟ این لایه باید حتما نرم باشد به‌طوری‌که نیروی جاذبه زمین را به راحتی جذب کند چون سفت بودن این لایه منجر به انتقال نیرو از زمین به پا می‌شود و دردهای ستون‌فقرات و دردهای موضعی را ایجاد می‌کند اما لایه بیرونی کفش یعنی کف آن باید سفت و پنجه کفش حتی‌الامکان گرد باشد تا از شست پای کج جلوگیری شود.
امکان بهبود وجود دارد
افرادی که مستعد ابتلا به انحرافات ستون‌فقرات هستند، درصورت رعایت نکردن موارد صحیح حرکتی به این اختلالات مبتلا می‌شوند. همچنین در کودکان در مرحله رشد که لایه غضروفی ساختاردهنده استخوان شکل نگرفته، به علت فشار نامتقارن، ناهنجاری‌های ستون‌فقرات کم‌کم خود را نشان می‌دهد. این فشارها در کودکان دردهای موضعی هم ایجاد می‌کند به‌خصوص در عضلات، به‌طوری‌که عضلات بدن بعد از مدتی دچار گرفتگی می‌شود.
اختلالات ناشی از مشکلات مادرزادی با درمان‌های جراحی تاحدی بهبود می‌یابند اما اختلالات اکتسابی با رعایت وضع مناسب نشستن و کارکردن و انجام ورزش‌های کششی و تقویتی، همچنین درمان‌های فیزیوتراپی و استفاده از وسایل کمکی طبی برطرف می‌شوند. فراموش نکنیم که اختلالات ساختار قامتی در دختران حداکثر تا ۱۶سالگی و در پسران تا ۱۸سالگی قابل درمان هستند. ازجمله ساده‌ترین روش‌های کاهش درد ناشی از این اختلالات میتوان به صحیح نشستن (با توجه به این‌که حدود یک‌سوم از کل زندگی افراد به خواب و استراحت می‌گذرد، وضع صحیح دراز کشیدن و استراحت در حالت نشسته بسیار مهم است) در محل کار و زندگی اشاره کرد که با تقویت عضله‌های قسمت پایین و اطراف ستون مهره‌ها در درمان ناهنجاری اسکلتی موثر است.