کار درمانی ذهنی به کودکانی که به دلیل اختلالات مختلف، در مراحل رشدی و نقاط عطف رشدی تاخیر داشته اند کمک می کند تا حداکثر توانایی را کسب کرده و اختلاف سن رشدی و تقویمی خود را به حداقل برسانند.
بسیاری از افراد کاردرمانی را با خدمات کودکان یا توان بخشی جسمی مرتبط می دانند و از دیدن کاردرمانگران ذهنی که در محیط های بهداشت روان کار می کنند متعجب می شوند.
اگر شما یا کی از عزیزانتان نزد متخصص کاردرمانی ذهنی و یا به یک مرکز کاردرمانی ذهنی می روید، دانستن مراحل کاردرمانی ذهنی می تواند به شما کمک کند تا بهترین مرکز کاردرمانی ذهنی را انتخاب کنید چرا که مراحلی که باید در بهترین کلینیک کاردرمانی ذهنی انجام شود را میدانید . بطور کلی کاردرمان ذهنی هم در کودکان و هم بزرگسالان بسیار کاربرد دارد و در تمامی اختلالاتی نظیر اتیسم، بیش فعالی، سندرم ها، اختلالات حسی حرکتی و هم بیماری ها و اختلالات بزرگسالان کاربرد دارد.
قبل از اینکه به سراغ مراحل کاردرمانی ذهنی برویم باید مراحل رشد شناختی کوک را بررسی نماییم
مراحل رشد شناختی کودک از تولد تا ۱۰ سالگی
از تولد تا ۶ ماهگی
- کارها و حرکات مختلف را به خاطر لذت بردن تکرار می کند.
- کشف اشیا با استفاده از دست و دهان
- کشف اشیا با دنبال کردن آن ها با چشم
- کوباندن اشیا به هم
از ۶ تا ۱۲ ماهگی
- با شنیدن نام خود پاسخ می دهد.
- نام اعضای خانواده را تشخیص می دهد.
- دارای شنوایی انتخابی
- تقلید ژست های ساده
- شروع تعمیم دهی تجربیات گذشته
- ریختن اشیا بیرون از جعبه
- نگاه کردن به عکس های کتاب
۱۲ تا ۱۸ ماهگی
- استفاده از اشیا متناسب با عملکرد آن ها
- استفاده از اشیا بی جان برای انجام کار ها
- شروع استفاده از اشیا غیر واقعی در بازی های وانمودی
- دانستن کارایی اشیا
۲تا ۳ سالگی
- ترکیب فعالیت ها برای اجرای یک نمایشنامه (به طور مثال غذا دادن به عروسک و خواباندن او)
- انجام بازی تخیلی
- وصل کردن و مطابقت دادن اشیا
- تشخیص انواع رنگ ها و شکل ها
- خاله بازی کردن
۳ تا ۴ سالگی
- از اشیای خیالی در بازی خود استفاده می کند.
- دادن نقش به عروسک ها و تقابل اسباب بازی ها با هم
- نشان دادن حس شوخ طبعی
- طبقه بندی و جدا کردن اشیا
۴ تا ۵ سالگی
- فهمیدن قوانین بازی
- قوانین بازی ها را با یک یادآوری کوچک به یاد می آورد.
- طراحی داستان هایی که در آن چند کودک نقش ایفا می کنند.
- شرکت کردن در بازی های هدفدار و مشارکتی با همراهی دو یا سه کودک دیگر
- شروع حل مسئله به صورت انتزاعی
- مشارکت کردن در برنامه ریزی برای یک بازی
۵ تا ۶ سالگی
- کسب توانایی یافتن علت مسائل ساده
- کم رنگ شدن بازی های خیالی و افزایش میل برای انجام بازی هایی که بر مبنای دنیا ی واقعی هستند.
- شرکت کردن در بازی های ساختار یافته
- از نمایشنامه های پیچیده در بازی هایش استفاده می کند.
- دسته بندی اشیا به سبک های مختلف
۶ تا ۱۰ سالگی
- تفکر انتزاعی
- توانایی انجام یک فعالیت ذهنی بدون اینکه نیازی به تلاش فیزیکی داشته باشد.
- حل مسائل پیچیده
- کسب توانایی حل مسئله منعطف
حال که با اهداف و رویکردهای مورد استفاده در کاردرمانی آشنا شدیم لازم است تا مراحل و فرآیندهای آن را در یک مرکز کاردرمانی ذهنی هم مرور کنیم تا بدانیم در صورت نیاز باید چه انتظاراتی از کاردرمانگران داشته باشیم:
ارزیابی
پس از ارجاع فرد به کلینیک کاردرمانی ذهنی که معمولا از جانب روانپزشک، روانشناس یا گفتاردرمانگر صورت می‌گیرد، فرآیند ارزیابی شروع خواهد شد. ارزیابی با هدف پیدا کردن زمینه‌هایی که فرد در آن ها مشکل دارد، انجام خواهد شد. ارزیابی مهم‌ترین بخش درمان است چون در صورتی که ارزیابی دقیق انجام نشود و مشکلات فرد مشخص نشود، نمی‌توان اهداف و برنامه درمانی مشخصی را برای فرد تعیین کرد.
تعیین اهداف درمانی
پس از انجام ارزیابی لازم است در مرکز توانبخشی کاردرمانگر اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای کودک تعیین کند. برای مثال ممکن است درمانگر هدف درمان را تقویت حافظه به صورتی که فرد بعد از 8 جلسه بتواند 5 کلمه مختلف را به خاطر بسپارد بیان کند. اهداف باید با توجه به مشکلات فرد و همچنین در نظر گرفتن نگرانی‌های خانواده و خود فرد تعیین شود. البته هزینه کاردرمانی ذهنی نیز برای خانواده ها مهم است
اجرا برنامه درمانی
جلسات کاردرمانی ذهنی به صورت دو یا سه جلسه در هفته اجرا می‌شوند. در صورتی که مشکلات فرد حاد نباشد دو جلسه کافی خواهد بود. در مورد تعداد جلسات به کاردرمانگر اعتماد کنید و سعی کنید نهایت همکاری را با تیم درمان داشته باشید.
تمرین در خانه
خانواده نقشی محوری در درمان بیماران ذهنی دارد. به صورتی که به قطعیت می‌توان گفت جلسات درمانی در کلینیک هر چند لازم و ضروری هستند، اما به هیچ وجه کافی نیستند و لازم است تمرینات در خانه هم انجام شود. بسته به تشخیص درمانگر ممکن است تمرینات کلینیک در خانه تکرار شود یا برای برای خانه هم تمرینات جداگانه تجویز شود. هر چه در خانه تمرینات بیشتری انجام شود، پیشرفت کودک بیشتر بوده و راحت‌تر می‌تواند مفاهیم آموخته شده را در محیط خانه و سایر مکان‌ها اجرا نماید.
ارزیابی مجدد و ترخیص
در کاردرمانی ذهنی لازم است بعد از مدتی که درمان‌ها انجام شد، ارزیابی مجدد انجام شود. در این حالت اگر اهداف تعیین شده در مراحل قبل کسب شده باشد ممکن است فرد ترخیص شود، در غیر این صورت اهداف جدید برای فرد تعیین خواهد شد. همچنین در صورتی که اهداف تعیین شده، به دست نیامده باشد، لازم است مراحل قبلی از اول مجددا انجام شود.
در نظر داشته باشید که کاردرمانگر در هر جلسه یک ارزیابی از فرد انجام خواهد داد و بر اساس آن مراحل بعدی درمان را پایه ریزی می‌کند. علاوه بر ارزیابی در هر جلسه لازم است به صورت دوره‌ای ارزیابی‌های مجدد انجام شود. نکته مهم دیگر این است که توانبخشی معمولا پروسه‌ای زمان‌بر است و نباید انتظار داشته باشید که بعد از چند جلسه محدود تمامی مشکلات فرد رفع شده باشد.