اگرچه حالت اضطراب (Anxiety) نوعی حالت هیجان طبیعی می باشد که همه ی انسانها آن را در زندگی روزمره ی خود تجربه می نمایند اما زمانی که شدت حالت اضطراب زیاد می گردد سبب ایجاد حالت های ناراحت کننده می گردد زندگی انسان را مختل می نماید . اختلالات اضطرابی یکی از شایعترین انواع اختلالات روانشناختی می باشند که در دوران کودکی و نوجوانی مشاهده می گردند.
اختلالات اضطرابی (Anxiety Disorders) جزء اختلالات درونی‌سازی یعنی رفتارهایی که بیشتر به درون خود هدایت می‌شوند، هستند. بنابراین اضطراب کودکان معمولا به صورت انزواطلبی (درونی‌سازی) نشان داده می‌شود. مشکلات مربوط به اضطراب، شایع ترین شکل مشکلات روان شناختی در کودکان و نوجوانان، الگوهای رفتاری سازش یافته ای هستند که بیش از آن که اطرافیان را آزار دهد، موجب رنجش خود کودک می شوند و هسته ی اصلی آن ها اختلال های خلق یا هیجان است.
بر اساس نظر آخرین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روان پزشکی DSM-V انواع اختلالات اضطرابی که در دوران کودکی و یا نوجوانی مشاهده می شود به قرار زیر می باشد:
-اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder)
-اختلال اضطراب منتشر (Generalized anxiety disorder)
-اختلال اضطراب اجتماعی (Social anxiety disorder)
-اختلال لالی انتخابی (Selective mutism disorder)
-اختلال فوبیای خاص (Specific phobias)
-اختلال پانیک (Panic disorder)
-اختلال اگورفویبا (Agoraphobia disorder)
بر طبق برخی از نتایج گزارشات پژوهشی در بین کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات اضطرابی از بین اختلالات فوق ابتلا به اختلال اضطراب جدایی ، اختلال اضطراب منتشر ، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال فوبیای خاص شایعتر می باشد. که درمطالب بعدی به این اختلالات می پردازیم.
شیوع اختلال اضطرابی
مطالعات انجام شده در مورد شیوع شناسی این اختلال نشان داده که در حدود 8 تا 12 درصد کودکان و 5 تا 10 درصد نوجوانان با یکی از معیارهای تشخیصی اختلال اضطرابی، در حدی که روند زندگی عادی و عملکرد روزانه ی آن ها را مختل نماید، مواجه هستند. این در حالی است که دخترها بیشتر از پسرها به اختلال های اضطرابی دچار می شوند . این مشکلات اغلب از سنین پیش دبستانی شروع و در دبستان نمود رفتاری بیشتری پیدا می کنند.
علل اختلالات اضطرابی در کودکی
اضطراب کودکی و اختلالات مربوط به آن ظاهرا از ترکیب عوامل ارثی و تجربه‌های کودکی به وجود می‌آیند. کودکان خلق و خوی خود را از والدین به ارث می‌برند که ممکن است آنها را در مقابل عوامل استرس‌زای زندگی، مثل تربیت ناکافی یا نقص‌های فیزیکی، آسیب‌پذیر یا مقاوم سازند. علاوه بر آن، کودکان به طور غیرمستقیم نیز، در مقابل یادگیری ترس و اضطراب آسیب‌پذیر می‌شوند، مثلا از طریق اطلاعاتی که از بزرگترها، سایر کودکان، و تلویزیون دریافت می‌کنند. در واقع کودکان خردسال در مدرسه، خانه، و از طریق رسانه‌های عمومی، به طور مرتب در معرض اطلاعات مربوط به انواع تهدیدات و خطرات قرار دارند، چرا که اینگونه اطلاعات می‌توانند یک منبع مهم برای ترس‌های دوران کودکی باشند. به طور مثال شنیدن مداوم اخبار شیوع کرونا می تواند کودکان دچاراضطراب کند.
همچنین ممکن است رویدادهایی که از نظر بزرگسالان اهمیت چندانی ندارند ، برای کودکان به‌شدت استرس‌زا باشند. رویدادهایی از جمله مرگ حیوان خانگی، بیماری، آغاز مدرسه یا عوض کردن خانه و... تجربه‌های تروماتیک و پر استرس نظیر بدرفتاری، غفلت، فقر، سبک تعاملی غلط والد-فرزند، تاثیر شدیدی در کودکان دارند و بین این تجارب و اضطراب کودکی روابط آشکاری وجود دارد.
همچنین شیوه‌های نادرست تربیت و فرزندپروری باعث مشکلات روانی و سازگاری در کودکان می‌شوند. سخت‌گیری یا سهل‌گیری بیش از حد والدین، طرد و تحقیر کردن کودکان توسط والدین، یا محافظت افراطی از کودکان از آنجا که کودک را دچار احساس عدم کفایت می‌کند نمونه هایی از این دست است. والدین کنترل‌گر که همه فعالیت‌های بچه‌های خود را مدیریت می‌کنند، همه جزییات را تعیین می‌کنند (اینکه بچه چه بپوشد، چه بخورد، چه جوری بازی کند و...) اجازه نمی‌دهند کودک مستقل شود و وابستگی و اضطراب را در او پرورش می‌دهند. والدین نامتعادل که رفتاری نایکنواخت و دوگانه در تربیت فرزندان خود در پیش می‌گیرند نیز، اضطراب را در کودک ایجاد می‌کنند. همچنین والدین کمال‌گرا که از فرزندانشان انتظار بهترین‌ها را دارند و بسیار پرتوقع هستند به فرزندان خود فشار می‌آورند و آنها را دچار اضطراب می‌کنند.
ویژگی های اضطراب کودکان
هر چند نشانه های اضطراب از نظر نوع و شدت در افراد و موقعیت های مختلف، متفاوت است، ولی بعضی از نشانه ها در تمام اختلال های اضطرابی مشترک هستند و در پاسخ های شناختی، رفتاری و جسمی ظاهر می شوند. تمامی این نشانه ها در همه افراد یا به یک اندازه دیده نمی شوند. از سویی همه افراد بعضی مواقع تعدادی از این نشانه ها را نشان می دهند ولی این الزاما به این معنی نیست که اضطراب وجود دارد و منجر به مشکلاتی می شود.
مشکلات مربوط به اضطراب شایع ترین شکل مشکلات روان شناختی در کودکان و نوجوانان هستند و در صورت عدم درمان مشکلات متعددی برای آن ها در آینده به وجود می آورند. این کودکان با احتمال بیشتری مشکلات شدیدی مانند اختلال سلوک و اختلال نارسایی توجه / بیش فعالی را تجربه خواهند کرد با توجه به شیوع زیاد و پایداری اختلال های اضطرابی دوران کودکی و ارتباط آن ها با نقص عملکرد اجتماعی و تحصیلی پیشگیری موثر به هنگام و برنامه های مداخله ای برای این گروه ویژه از کودکان اهمیت زیادی دارد. در مطلب بعدی به یکی ازشایع ترین اختلالات اضطرابی بعنی اختلال اضطراب جدایی (SAD)می پردازیم.
خانم نجفی - کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
مرکز تخصصی درمان اختلالات اضطرابی کودکان توانش با دارا بودن متخصصین روان شناسی کودک، نوروتراپیست و متخصصان کاردرمانی و گفتاردرمانی با کاربرد مداخلات هدفمند، عملکرد اجرایی یک کودک مضطرب را ارتقا می بخشند.
جهت رزرو نوبت و وقت مشاوره با شماره تلفن 66570947 تماس بگیرید یا به آدرس، خیابان جمالزاده جنوبی، نبش جمهوری، پلاک 78، طبقه اول، واحد4 مراجعه نمایید