آزمون‌های روانشناختی ابزارهایی هستند که به‌منظور بررسی دقیق توانمندی‌ها، استعدادها، شخصیت، حافظه، توانایی یادگیری، قدرت استدلال و استنباط، سبک زندگی، نقاط قوت و ضعف‌های احتمالی افراد در زندگی، مورداستفاده قرار می‌گیرند. آزمون‌های روانشناختی می‌توانند به‌عنوان ابزارهایی معتبر در کنار مصاحبه‌های تشخیصی و بالینی در امر تشخیص و برنامه‌ریزی‌های آموزشی به شکل مؤثری مورداستفاده قرارگرفته و در راستای خودشکوفایی فردی و جمعی بسیار مفید باشند. این آزمون‌ها بسته به اینکه چه چیزی را بررسی می‌کنند، استفاده‌های متفاوتی داشته و به‌تبع، طبقه‌بندی‌های مختلفی نیز خواهند داشت. برخی از آن‌ها کاربرد عمومی‌تری داشته و برخی کاربرد تخصصی‌تر.
کلینیک توانبخشی و توانمندسازی عصبی توانش با تکیه‌بر به‌روزترین یافته‌های علمی و پژوهشی در حیطه روانشناسی، از مجموعه‌ای از بهترین آزمون‌ها برای دقت تشخیص و ارائه راهکارهای مناسب برای درمان استفاده می‌کند و که این امر موجب تشخیص زودهنگام اختلال و درمان به‌موقع می‌گردد.
درکلینیک توانبخشی و توانمندسازی توانش انواع آزمون های استاندارد و تخصصی نظیر آزمون‌های توجهی (CPT ,IVA ,ART ) ، آزمون‌های هوش (وکسلر، ریون)، آزمون‌های ادراک بینایی (فراستیگ(TVPS,، تست‌های حرکتی ,BOT)پرسشنامه ادینبرگ)، آزمون‌های تشخیص اختلالات(Clinical Q)، تست شنیداری (Wepman)، تست اضطراب کودکان اسپنس (SCAS) ، تست گفتاری TOLD پرسشنامه حسی پرسشنامه های اضطراب و افسردگی بک ، نوروبالانس و ... در گروه سنی کودکان و بزرگسالان مورد استفاده قرارمی گیرد.
(IVA)تست یکپارچه عملکرد دیداری - شنیداری
Integrated Visual and Auditory Test
IVA، یک آزمون پیوسته دیداری شنیداری است که کنترل واکنش و توجه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. آزمون IVA بر مبنای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5 تدوین شده و به تشخیص و تفکیک انواع ADHD شامل نوع کمبود توجه، نوع بیش‌فعال(تکانشگر)، نوع ترکیبی و نوع ناشناخته (NOS) می پردازد. بعلاوه از این آزمون برای بررسی مشکلات و اختلالات دیگری نظیر مشکلاتِ خودکنترلیِ مرتبط با ضربه به سر، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری، زوال عقل و مشکلات پزشکی دیگر، استفاده میشود. این تست برای افراد ۶ سال به بالا و بزرگسالان قابل اجراست. مدت زمان اجرا (همراه با بخش آموزش) حدوداً ۲۰ دقیقه است. تکلیف آزمون شامل پاسخ یا عدم پاسخ (بازداری پاسخ) به ۵۰۰ محرک آزمون است و هر محرک فقط یک و نیم ثانیه ارائه می‌گردد. بنابراین، آزمون به حفظ توجه نیاز دارد.
نحوه انجام تست IVA
تست IVA یک آزمون روانشناختی که صرفا به وسیله کامپیوتر انجام میشود . زمان واکنش ازمودنی در این ازمون بر حسب هزارم ثانیه محاسبه می شود و بیش از 500 محرک در حدود 20 دقیقه نمایش می شود.آزمون IVA شامل 4 مرحله زیر است:
مرحله اول دست گرمی(warm-up) : در این مرحله دستور انجام آزمون توسط کامپیوتر ارائه می شود و در صورت خطا، اشتباه را به آزمودنی یادآوری می کند که اشتباه چه چیزی بوده.
مرحله تمرینی(practice): که دیگر دستورالعمل گفته نمی شود و آزمون دهنده باید انجام تست را تمرین کند. هنوز در این مرحله هر اشتباه هشدار داده می شود.اشتباه ها در این مرحله تاثیری در نتایج تست ندارد.
مرحله اصلی انجام تست :در این مرحله دیگر در صورت اشتباه پیامی نشان داده نمی شود و صرفاً پاسخ های داده شده ثبت می شود .این مرحله 15 دقیقه طول می کشد.
مرحله آرام شدن (Cool-Down): که دومرتبه ریتم آزمون آرام می شود تا تست خاتمه یابد.
IVA برای گروه سنی 6 به بالا قابل اجرا می باشد.و بهترین زمان توصیه شده برای انجام این آزمون بین ساعت 8 صبح تا 8 شب می باشد. مدت زمان انجام آزمون حدود 30 دقیقه می باشد . در انجام آزمون تمام دستورات توسط کامپیوتر به فرد ارائه می شود و اگر فرد متوجه نشد و یا نیاز به راهنمایی بیشتر داشت، توسط آزمونگر راهنمایی می شود.
مزایای استفاده از تست IVA
۱- به درمانگر کمک می‌کند تا انواع بیش‌فعالی را بر اساس DSM-5 تشخیص دهد.
۲- انواع عدم دقت بینایی و شنوایی و تکانشی بودن را اندازه‌گیری می‌کند.
۳- به والدین و معلمین کمک می‌کند تا به مشکلات کودک و دانش‌آموز خود واقف گردند.
۴- بهترین سبک یادگیری کودک را آشکار می‌کند.
۵- به درمانگر کمک می‌کند تا از مشکلات انگیزشی و آسیب‌های عصبی آگاه شود.
۷- می‌توان به کمک آن، اختلالاتی مانند آسیب‌های مغزی، اختلالات خواب، افسردگی، اضطراب، اختلالات یادگیری و زوال عقل را بررسی کرد.
تست IVA چهار مؤلفه مهم را اندازه‌گیری می‌کند:
۱- توجه: که هوشیاری، کانون توجه و سرعت را در هر کدام از انواع توجه مداوم، انتخابی، تقسیم شده، متمرکز و متناوب اندازه گیری می‌کند.
۲- کنترل پاسخ: که شامل احتیاط، تحمل، ثبات و تنظیم حرکات ظریف است.
۳- کیفیت: که شامل سبک یادگیری و آمادگی برای یادگیری است.
۴- اعتبار: درک، روانی-حرکتی و مقاومت در برابر خستگی را می‌سنجد.
به طور کلی این تست ۵۰ ویژگی را در دو بعد بینایی و شنوایی اندازه‌گیری می‌کند و نوع پردازش اطلاعات بینایی و شنوایی و پاسخ حرکتی فرد را تعیین می‌کند.
از مهم‌ترین ویژگی مورد ارزیابی IVA می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
۱-احتیاط(Prudence) : این مقیاس نشان می‌دهد که فرد با تفکر و تامل به محرک‌ها پاسخ می‌دهد و یا ناگهانی و بدون برنامه‌ریزی قبلی. نمره پایین در این مقیاس می‌تواند نشان دهنده بی‌دقتی و اقدام بدون فکر فرد باشد.
2-ثبات (Consistency) : گاهی اوقات فرد مجبور است که به یک محرک تکراری برای مدتی طولانی پاسخ دهد که برای گرفتن نتیجه بهتر نیاز به حفظ تمرکز دارد. نمره پایین در این مقیاس می‌تواند نشان دهنده بی‌دقتی و حواس‌پرتی در هنگام انجام تکالیف تکراری باشد.
۳- تحمل(Stamina) : برای موفقیت لازم است فرد نیروی خود را حفظ کند. این مقیاس نشان می‌دهد که سرعت واکنش فرد در نیمه اول آزمون با نیمه دوم آزمون یکسان است و یا فرد کاری را با انرژی شروع می کند و بعد از مدتی انرژی کاهش و یا از بین می‌رود. این مقیاس برای شناسایی مشکلات در توجه طولانی مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4- تنظیم حرکات ظریف(Fine Motor Regulation) : این مقیاس اطلاعاتی را فراهم می کند که فرد بر مبنای دستورالعمل آزمون عمل می کند و یا هر طریق که خودش دوست دارد. گاهی اوقات نیاز است که فرد صبر کند و گاهی سریع پاسخ دهد. این مقیاس، شدت بی‌قراری و نا‌آرامی و بی‌حوصلگی فرد را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
۵-مقیاس توجه(Attention) :دو نوع توجه در انسان مهم است، دیداری و شنیداری، که در هر کدام سه بعد: تمرکز، سرعت و هوشیاری و یا گوش‌به‌زنگی وجود دارد.هوشیاری و یا گوش به زنگی Vigilance در پاسخ به محرک‌ها فرد باید گوش به زنگ باشد که چه زمانی به محرک اصلی پاسخ دهد و چه زمانی به محرک خطا پاسخ ندهد. تمرکز Focus این عامل بیانگر تغییر واریانس سرعت عکس‌العمل در پاسخ‌های صحیح است. نمره پایین در این مقیاس نشان دهنده توجه ضعیف و پاسخ دادن سرسری فرد است.سرعت Speed سرعت، زمان واکنش به پاسخ‌های صحیح را اندازه گیری کرده و سرعت پردازش مغزی را مورد بررسی قرار می‌دهد. نمره پایین نشان‌دهنده این است که فرد تمایل به وقت تلف کردن دارد و یا دچار کندی روانی-حرکتی است.
6-ادراک (Comprehension): این مقیاس نشان می‌دهد که فرد به محرک‌ها از روی درک و فهم و یا به صورت تصادفی پاسخ می‌دهد. این مقیاس در واقع پاسخ‌های تصادفی را شناسایی می‌کند. این مقیاس یک شاخص مهم بیش‌فعالی است.
۷حسی-حرکتی (Sensory/Motor) : این مقیاس سرعت زمان واکنش به محرک را یعنی از زمانی که می‌شنود و یا می‌بیند اندازه می‌گیرد و آنالیز می‌کند.