خواب یکی از عواملی است که نقش مهمی در سلامت و عملکرد روان‌شناختی و در بسیاری از حوزه‌های بهداشتی مانند سیستم ایمنی بدن، سیستم اعصاب و غدد درون‌ریز و سیستم قلبی عروقی انسان دارد. تغییر در الگوی خواب می‌تواند بر سطح انرژی، تعادل عاطفی، توجه، تمرکز، حافظه و به‌طورکلی سلامت فرد تأثیر منفی بگذارد. هنگامی‌که فرد نتواند شبانه خوب بخوابد صبح روز بعد با خواب‌آلودگی و سردرگمی سپری می کند. در این شرایط بازدهی فرد پایین می‌آید و نمی‌تواند برنامه‌های روزانه را به‌درستی انجام دهد. طبیعی است که گاهی خواب طبیعی نباشد اما اگر روند بدخوابی همیشگی باشد، نشانگر این است که اختلال خواب اتفاق افتاده است. اختلالات خواب تنها بر روی عملکرد خواب فرد اثرگذار نیستند بلکه فرد را درزمینه های گوناگون زندگی فردی، خانوادگی، شغلی، تحصیلی، اجتماعی و … دچار نابسامانی و رنج می‌کنند.
بر طبق V-DSM اختلال خواب (Sleep Disorder) به‌سختی در شروع خواب، حفظ و تداوم آن و یا ناتوانی در داشتن یک خواب آرامش‌بخش اشاره دارد که براثر آن روند خواب از حالت طبیعی خارج می‌شود. این غیرطبیعی شدن خواب می‌تواند ریشه روان‌شناختی یا پزشکی داشته باشد و یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که در هر سنی از کودکی تا میان‌سالی و پیری و به دلایل مختلف اتفاق می‌افتد.
اختلالات خواب دارای دودسته علائم کلی است که با استفاده از آن می‌توان فرد مبتلابه آن را تشخیص داد.
دسته اول: عوامل علائم به هنگام خواب است که منجر به بیدار شدن فرد یا سخت به خواب رفتن او می‌شود
دسته دوم: علائمی هستند که در طول روز و پس از خواب نامناسب بروز می‌کنند مانند کسالت، بی‌حوصلگی، بدخلقی، خواب‌آلودگی. هرگونه بی‌خوابی، کم‌خوابی، پرخوابی، مشکل در هنگام شروع خوابیدن، مشکل در هنگام از خواب بیدار شدن، به‌هم‌ریختگی چرخه منظم خواب، در زمره اختلالات خواب محسوب می‌شوند.
ملاک‌های تشخیصی DSM-5 برای اختلال بی‌خوابی
A: شکایت اصلی مبنی بر نارضایتی از کمیت یا کیفیت خواب، همراه با یک یا چند مورد از علائم زیر:
- اشکال در شروع خواب در کودکان این موضوع ممکن است به‌صورت دشواری شروع خواب بدون دخالت مراقب تظاهر کند
- اشکال در حفظ خواب که با بیداری‌های مکرر یا مشکلات بازگشت به خواب پس از بیداری مشخص می‌شود در کودکان این موضوع ممکن است به‌صورت دشواری بازگشت بخواب بدون مداخله مراقب تظاهر کند.
- بیدار شدن صبح زود همراه با ناتوانی در بازگشت به خواب.
B: این آشفتگی خواب باعث ناراحتی چشمگیر بالینی یا افت کارکردهای اجتماعی، شغلی، آموزشی، تحصیلی، رفتاری
یا دیگر حوزه‌های کارکردی هم می‌گردد.
C: مشکل خواب دست‌کم سه شب در هفته روی می‌دهد.
D: مشکل خواب دست‌کم برای سه ماه وجود دارد
: E مشکل خواب علی‌رغم فرصت مناسب برای خواب روی می‌دهد.
F: بی‌خوابی با دیگر اختلالات خواب- بیداری توجیه نمی‌شود و منحصراً در طول اختلال مزبور روی نمی‌دهد
مانند حمله خواب، یک اختلال خواب وابسته به تنفس، یک اختلال خواب- بیداری ریتم شبانه‌روزی، یک بدخوابی.
G: این بی‌خوابی مربوط به تأثیرات فیزیولوژیکی یک ماده مانند سوءمصرف یک داروی پزشکی (نیست.
H: اختلالات روان‌شناختی و بیماری‌های طبی همراه، توضیح کافی برای شکایت اصلی بی‌خوابی را فراهم نمی‌کند.
درمان اختلال خواب با نوروفیدبک
روش نوروفیدبک یکی از موثرترین روش های رایج در دنیای روانشناسی جدید برای درمان مبتلایان به اختلال خواب است. قبل از شروع درمان اختلالات خواب با نوروفیدبک فعالیت امواج مغزی و عملکرد مغز با استفاده از الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG ) موردسنجش قرار می‌گیرد و مناطق دقیق مغز را که اجازه خواب شبانه آرام به مراجع نمی‌دهد ارزیابی می‌شود تا کارآمدترین پروتکل‌های درمانی و آموزشی را برای مراجع تعیین گردد؛ که هدف آن ایجاد تعادل در مغز و بازگشت خواب آرام به زندگی مراجعین است.
در درمان اختلالات خواب با نوروفیدبک ، از نوعی رایانه یا دستگاه مانیتورینگ همراه با حسگرهای الکترونیکی استفاده می‌کنند تا اطلاعاتی را درباره آنچه در بدن اتفاق می‌افتد، ارائه دهند. وقتی مغز نوع فعالیت الکتریکی موردنیاز برای تسهیل خواب آرام را ایجاد می‌کند، با ارائه پاداش‌های مثبت مغز را آموزش می‌دهد. وقتی مغز به دلیل پاسخ به بازخورد تغییر می‌کند، رشد از طریق خودآگاهی تغییر در الگوهای امواج مغزی را بدون کمک دارو تسهیل می‌کند . و باگذشت زمان (جلسات، بسته به سن مراجع و شدت مشکل) مراجعین گزارش می‌دهند که می‌توانند سریع‌تر بخوابند و شب‌ها خواب بهتری دارند و اغلب اولین تغییراتی که گزارش می‌شود مربوط به بهبود کیفیت خواب است. زیرا آموزش نوروفیدبک با بهبود بخشیدن به تنظیم مغز باعث درمان اختلال خواب می‌شود.
نوروفیدبک کمک می‌کند ریتم خواب طبیعی شود و با آموزش کنترل و انعطاف‌پذیری مغز، انتقال آرام سیستم عصبی مرکزی از فعال شدن به حالت استراحت می‌تواند به‌طور طبیعی اتفاق بیفتد. نوروفیدبک به فرد این امکان را می‌دهد که فعالیت امواج مغزی‌اش را افزایش یا کاهش دهد. و یک سیستم درمانی پیچیده و روشی‌ای نو غیرتهاجمی است که رشد و تغییر در سلول‌های مغزي را ارتقاء می‌دهد
اختلالات خواب شایعی که با روش نوروفیدبک درمان می‌شوند:
- بی خوابی – دشواری در به خواب رفتن؛ دشواری در خواب مداوم در طول شب
- دشواری در از خواب بیدار شدن
- دشواری در به آمادگی برای خواب
- احساس خستگی پس از خواب
- بیش‌ازحد خوابیدن ( بیش از 10 ساعت)
- عدم رفع خستگی جسمی بعد از خواب
- کابوس دیدن
- شب‌ادراری ( از دست دادن کنترل مثانه در شب)
- در خواب راه رفتن
- سندرم پای بی‌قرار – احساس ناراحتی در پا و تکان خوردن و ناآرامی پا زمانی که می‌خوابید
- دندان‌قروچه کردن در حین خواب – به هم‌فشار دادن دندان‌ها درزمانی که خواب هستید
- هراس خواب – برآشفتگی ناگهانی همراه با ترس شدید، دشواری در بیدار شدن از خواب، فرد بعد از بیدار شدن چیزی از خوابی که دیده است یادش نمی‌آید.
- نارکولپسی (حمله خواب)
- به هم‌ریختی هیجانی الگوها / چرخه‌های خواب (ریتم شبانه‌روزی)
چرا درمان اختلالات خواب با نوروفیدبک مؤثر است
درمان اختلالات خواب با نوروفیدبک یکی از رایج‌ترین روش‌های درمان بیمار مبتلابه خواب است
درمان اختلال خواب با نوروفیدبک عوارض جانبی دارودرمانی را ندارد
درمان اختلال خواب با نوروفیدبک اثرات درمانی پایدارتری دارد فعالیت‌های کل مغز را کنترل می‌کند و بهبودی پایدار بیماری را شامل می‌شود.
مرکز توانبخشی توانش با بهره‌مندی از کادری متخصص خدمات درمانی نوروفیدبک را ارائه می‌دهد برای درمان بسیاری از اختلالات روانشناسی ازجمله می‌توان از نوروفیدبک استفاده کرد که درمان اختلال خواب با نوروفیدبک ازجمله خدمات مرکز توانبخشی توانش است. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره‌های 66570947 و 66570948 در تماس باشید.